September 1944: Modelboerderij 'De Harscamp' van de familie Kröller-Müller

De Slag om Arnhem is mislukt. De geallieerden komen niet verder dan de Betuwe. Tussen Arnhem en Rhenen wordt de Rijn de frontlijn. Ten zuiden bevinden zich de geallieerden, op de noordoever de Duitsers. Al tijdens de gevechten, en ook in de periode daarna, moeten op bevel van de Duitsers steeds grotere gebieden langs de Rijn door de burgerbevolking ontruimd worden. Uiteindelijk moet de gehele zuidelijke Veluwezoom evacueren.

Een grote stroom evacuees uit Arnhem en Oosterbeek komt op gang. Velen kiezen de weg langs Deelen richting Apeldoorn. Een belangrijke tweede stroom gaat richting Otterlo en Harskamp. In september 1944 komen zo tientallen vluchtelingen - waaronder een grote groep uit Oosterbeek geëvacueerde fraters - aan bij ‘Boerderij Harscamp’ aan de rand van het dorp Harskamp.

Deze boerderij is eigendom van Helene Brückmann-Kröller, dochter van de oprichtster van het Kröller-Müller Museum. Zij woonde zelf in ‘Het Klaverblad’, een boerderij 100 meter verderop. Haar huis is gevorderd door Duitse officieren. Daarnaast staat Huize Harskamp waar de Ortskommandant woont en daarnaast is het Duitse Krankenrevier (ziekenhuis) gevestigd. Onder de vluchtelingen zijn ook Joodse onderduikers, zij zitten dus letterlijk op een steenworp afstand van tientallen Duitsers.

Onder leiding van de Rooms-Katholieke geestelijken wordt vanaf eind september 1944 het samenleven in de grote boerderij georganiseerd, waaronder een gaarkeuken. Indrukwekkend, want het aantal bewoners loopt op tot boven de 100 en dagelijks worden zo’n 500 maaltijden bereid. Harskamp en omstreken zijn namelijk overspoeld met vluchtelingen en ook de plaatselijke bevolking moet veelal gebruikmaken van de gaarkeuken.

Frater Apollonius en frater Placidus houden ieder een dagboek bij. Op 16 april 1945 schrijven zij:
“Intussen zijn de Canadese tanks naar Harskamp gereden. Hier op de boerderij stonden tanks opgesteld. Drie Duitsers kwamen heel argeloos de binnenplaats oprijden. Toen ze de Canadezen in de gaten kregen, wilden ze rechtsomkeert maken. Meteen werden ze onder vuur genomen. Een Canadese Indiaan wordt geraakt in het achterhoofd. Hij wordt naar het krankenrevier gebracht. Na een half uur heeft deze gewonde voor ons zijn leven gegeven aan de Schepper.”

De gedode Canadese soldaat is Maxwill Warren King (1921). Hij laat zijn vrouw en dochtertje van 1 jaar achter en ligt begraven in Groesbeek Canadian War Cemetery.

Wil je dit verhaal beleven op zijn oorspronkelijke locatie? Bezoek dan het informatiepaneel; deze ligt iets van het fietsroutenetwerk af bij kruising Laarweg-Heersweg in Harskamp even richting landgoed/camping De Harscamp lopen of fietsen. Bij bomenlaan staat de marker.