December 1942: Klokkenroof uit de Oude Kerk van Ede

^{Foto: de eerste van de drie kerkklokken die tijdens de oorlog in december 1942 uit de Oude Kerk van Ede wordt geroofd. Bron: Historisch Museum Ede}

In het begin van de Duitse bezetting lijkt er voor de Nederlandse bevolking nog weinig te veranderen. Maar geleidelijk volgen strengere maatregelen. Zo vaardigt de Duitse rijkscommissaris Seyss-Inquart op 23 juli 1942 een metaalverordening uit: alles van koper, lood, tin en nikkel mag gevorderd worden voor de Duitse oorlogsindustrie. Zo worden 6.700 kerkklokken verbeurd verklaard.

Ook de kerkklokken in de Gemeente Ede moeten eraan geloven. Hieronder zijn 10 klokken die eigendom zijn van de gemeente Ede: van de Hervormde kerken in Bennekom, Ede, Gelders Veenendaal, Lunteren en Otterlo. Maar ook de klokken van kerken die geen eigendom zijn van de gemeente Ede, moeten ingeleverd worden.

Directeur Pauw van Gemeentewerken Ede meldt schriftelijk aan burgemeester Van Dierendonck dat de drie klokken uit de Edese Oude Kerk niet het beschermende ‘M’-merkteken hebben. Dit staat voor Monument: een historisch of artistiek waardevolle en monumentale klok. Daarmee zijn de Edese klokken van onvoldoende historische waarde en kan geen vrijstelling van vordering worden verleend.

Vlak voor Kerst 1942 worden twee bronzen klokken uit 1922 en 1732 verwijderd. De klokken (250 en 895 kilo) worden naar buiten gerold. Er zijn acht mannen nodig om er één overeind te zetten. Op 28 december volgt een laatste klok uit 1733 van maar liefst 1425 kilo. In januari 1943 gaan ze op transport naar de Gelderse Tramwegmaatschappij in Doetinchem.

Op 24 september 1943 overlijdt de Edese klokkenluider Aalbert Hazeleger. Bij zijn begrafenis hoort het traditionele ‘overluiden’, maar hoe moet dat zonder klokken? De buurt lost dit op door een platenspeler in de Oude Kerk te zetten en luidsprekers in de toren te hangen. Het geluid is bijzonder, het is van de Edese toren zelf!

Dit is te danken aan Derk Pereboom, hij woont aan de Stationsweg in Ede en is propagandaleider van de NCRV en schrijft in 1930 het script voor de promotiefilm “De klokken luiden”. Dit wordt opgenomen met de luidende klokken van de Edese Oude Kerk. De overleden klokkenluider kan zo toch met het geluid van zijn ‘eigen’ kerkklokken naar zijn laatste rustplaats gebracht worden. 

Zoektochten naar de geroofde klokken leveren helaas niets op. Pas op 18 juni 1949 krijgt de Oude Kerk van Ede nieuwe klokken in de toren.

Wil je dit verhaal beleven op zijn oorspronkelijke locatie? Bezoek dan het informatiepaneel voor de oude kerk op de Grotestraat (komend vanuit Torenstraat links voor de kerk)​.

^{Foto: de kerkklokken van de toren van de Oude kerk in Ede zijn na de oorlog niet teruggevonden. Op 18 juni 1949 komen er nieuwe klokken. Een jongen bekijkt de klokken en een ander kind voelt aan de klokken voordat deze geplaatst worden. Bron: Historisch Museum Ede}