Oktober 1944: De evacuatie van Bennekom

Na september 1944 verschijnen er steeds meer Duitse stellingen in Bennekom. De Duitsers laten een serie huizen opblazen om een gewenst schootsveld te krijgen. Door (geallieerd) granaatvuur vanuit de Betuwe vallen er in het dorp verschillende burgerslachtoffers.

Vrijdag 20 oktober 1944 komt een Duits evacuatiebevel: Bennekom moet ontruimd worden. Een dag later begint een massale uittocht. Met hulp van allerlei vervoersmiddelen worden noodzakelijke bezittingen meegenomen. Een dagboekschrijfster: “Het is één verhuizing de hele lange weg. En de Duitse militairen tuffen er tussendoor. Het is hartroerend om aan te zien”. Ze gaan in de richting van Ede. Ook onderduikers lopen ongezien mee.

Het verzet maakt gebruik van deze dagen van onoverzichtelijkheid. Tijdens de gevechten bij Arnhem en Oosterbeek raken veel Britse airborne militairen het contact met eigen troepen kwijt. Met hulp van het verzet worden ze verborgen. In en rond Ede zitten uiteindelijk een paar honderd Britse militairen ondergedoken. De bedoeling is om hen in één keer ‘s nachts naar de overkant van de Rijn te brengen.

Beschermd door de evacuatiestromen wordt een groot aantal Britse airborne militairen ongezien naar hun verzamelplaats bij hotel Nol in ’t Bosch (Hartenseweg) gebracht. Pegasus I wordt een succes. In de nacht van 22 op 23 oktober bereiken 138 personen veilig de bevrijde overkant van de Rijn.

Op 17 april 1945 worden Ede en Bennekom bevrijd door Britse en Canadese militairen. Op 5 mei volgt de algehele Duitse capitulatie in Nederland. Vanaf 12 mei 1945 mogen de inwoners van Bennekom terugkeren naar hun dorp. Maar daarmee is het evacuatieleed niet voorbij. Bijna geen huis is onbeschadigd en van de achtergebleven eigendommen blijkt veel gestolen. Meer dan eens komt uit dat eigen buurtgenoten hieraan medeplichtig zijn.

Langs de Keijenbergseweg vindt men het stoffelijk overschot van de verzetsmannen en broers Elbertus en Martijn van Steenbergen uit Ede, vier dagen voor de bevrijding van Ede achteloos omgebracht. In het Binnenveld liggen de resten van twee Bennekomse echtgenoten en vaders. Zij zijn bij een bezoek aan hun woongebied in evacuatietijd standrechtelijk geëxecuteerd en ter plekke begraven.

De evacuatie van Bennekom duurt ruim 6 maanden. Bennekom is als enig dorp in de gemeente Ede langere tijd geëvacueerd geweest.

Wil je dit verhaal beleven op zijn oorspronkelijke locatie? Bezoek dan het informatiepaneel bij de kruising Selterkampweg- Prins Hendrikweg Bennekom.

Driekus 'Flip' van de Pol (27 jaar)

Onder de schuilnaam ‘Flip’ geeft Driekus leiding aan een verzetsgroep. Na de verloren Slag om Arnhem in september 1944 is hij nauw betrokken bij de opvang van honderden achtergebleven Airborne militairen. Flip is mede-organisator van een grote ontsnappingsoperatie: Operatie Pegasus. Die wordt gepland voor de nacht van 23 op 24 oktober.